රුධිරය ගැන ඔබ දන්නේ මොනවද?

රුධිරය යනු විශේෂිත වූ දේහ තරලයකි. මිනිස් දේහයේ බරින් 8% ක් රුධිරය සඳහා වෙන් වේ. ඒ අනුව වැඩුණු සාමාන්‍ය පුද්ගලයෙකුගේ (බර 70kg ක පමණ) රුධිරය 5600ml පමණ ඇත. ඉන් 55% ක්ම දියර කොටස වූ ප්ලාස්මාවයි. ප්ලාස්මාව ජලය, ලවණ හා ප්‍රෝටීන වලින් සමන්විතයි. රුධිරය, රුධිර සෛල හා ප්ලාස්මාව ලෙස කොටස් දෙකකි. ප්ලාස්මාව දුර්වර්ණ ලා කහපැහැති පැහැදිලි තරලයකි. මෙම තරලය තුල පාවෙන සෛල දේහ වර්ග 3 කි. එනම්,

රුධිර සෛල බොහොමයක්, එනම් රතු රුධිර සෛල, පට්ටිකා හා බොහොමයක් සුදු රුධිර සෛල  නිපදවන්නේ රතු ඇටමිදුළු (Red Bone marrow) තුලය. කලල අවධියේදී රුධිර සෛල අක්මාවේ හා ප්ලීහාවේ නිපදවයි. ළමා කාලයේදී සෑම අස්ථි කැබැල්ලකටම මිදුළු තුල රතු රුධිර සෛල නිපදවුවද අවුරුදු 20 පමණ වන විට ඒවා නිපදවන්නේ දිගු අස්ථි වල වූ මිදුළු තුලය. ක‍්‍රියාකාරී සෛලමය මිදුළු රතු ඇට මිදුළු වේ. පසු කලෙක ඒවා අක‍්‍රීය වී තෙල් තැම්පත් වී කහ පැහැ ගැන්වුණු විට කහ ඇට මිදුළු ලෙස හඳුන්වයි. 

රතු රුධිර සෛල (Red Blood Cells- RBC)

මේවා ද්වී අවතලය, පැතිලිය. කාන්තාවන්ගේ රුධිර ඝන මිලි මීටරයක මිලියන 4.2 – 5.4 දක්වාත් පිරිමින්ගේ රුධිර ඝන මිලි මීටරයක මිලියන 4.7 – 5.1 දක්වා දක්නට ඇත. රතු සෛලවලට මෙම රක්ත වර්ණය ලැබී ඇත්තේ හිමොග්ලොබින් නම් වර්ණකය මගිනි. රතු සෛල හිමොග්ලොබින් හා බැඳුනු ඔක්සිජන් ඔක්සි හිමොග්ලොබින් ලෙස පරිවහනය කර ශරීර පටක වලට ඔක්සිජන් ලබාදේ. එසේම පටක වලින් නිදහස් වන CO2 මෙම රතු රුධිරාණු හා බැඳී ප‍්‍රශ්වාසයේදී ශරීරය නිරෝගීමත්ව පවත්වා ගැනීමට අවශ්‍ය අත්‍යාවශ්‍ය ක‍්‍රියාවලදී ශක්තිය බවට පත් වේ. 

රතු රුධිර සෛල Erythrocytes ලෙස හඳුන්වයි. රතු රුධිරාණු වල ප‍්‍රධාන කාර්ය වන්නේ පෙනහළු වල සිට සිරුර පුරා ඔක්සිජන් පරිවහනය කිරීමයි. එසේම පටක වල පරිවෘත්තිය ක‍්‍රියාවේ අපද්‍රව්‍යයක් ලෙස ඇති වන කාබන්ඩයොක්සයිඩ් ශරීරයෙන් ඉවත් කිරීමට පෙනහළු කරාගෙන යාමටද රතු රුධිර සෛල  උපකාරී වේ. රතු රුධිර සෛලවල න්‍යෂ්ටිකාවන් නොමැති නිසා මේවාට ඇත්තේ සීමිත වූ ජීවිත කාලයකි. සාමාන්‍ය ආයු කාලය දින 120 කි (මාස 4 කි). 

රතු රුධිර සෛල ප‍්‍රමාණය සාමාන්‍ය ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩිවීම නිසා ඇති වන රෝග තත්ත්වය බහු සෛලතාවය (Polycythemia) ලෙස හඳුන්වයි. අදාල ප‍්‍රමාණයට වඩා රතු සෛල අඩු වීම නීරක්තිය/රක්තහීනතාවය (Anemia) ලෙස හඳුන්වයි. සාමාන්‍ය හිමොග්ලොබින් ප‍්‍රමාණය වන්නේ 12.18gdl-1 වේ. ඔක්සිජන් පරිවහනයේදී පෙනහලු තුල ඇති වන ඔක්සි හිමොග්ලොබින් සංයෝගය පටක තුලදී ඔක්සි හිමොග්ලොබින් වලින් O2 මුදා හැර නැවත හිමොග්ලොබින් බවට පත් වේ. 

සුදු රුධිර සෛල – WBC

රුධිර ඝන මිලි මීටරයක (මයික්‍රො ලීටරයක) සුදු රුධිරානු 4000 – 11000 ප‍්‍රමාණයක් පවතී. මේවා Leukocytes ලෙස හඳුන්වයි. මේවායේ න්‍යෂ්ටියක් පවතී. ශරීරය විවේකීව ඇති විට සුදු රුධිර සෛල අඩු අගයක් ගන්නා අතර ශාරීරික වෙහෙස වීමකදී වැඩි අගයක් ගනී.  මේවාට න්‍යෂ්ටියක් පවතින අතර RNA (Ribonucleic Acid) සෑදීමේ හැකියාව ඇත. මේ නිසා ප්‍රෝටීන සංස්ලේෂණයක් සිදු කරයි. 

සුදු රුධිරාණු කනීකාමය සුදු රුධිරාණු (Granulocytes) හා කණීකාමය නොවන සුදු රුධිරාණු (Agranulocytes) ලෙස වර්ග කෙරේ. 

කනීකාමය සුදු රුධිරාණු (Granulocytes) පහත පරිදි වර්ග කිහිපයකි. 

කණීකාමය නොවන සුදු රුධිරාණු ද පහත පරිදි වර්ග කිහිපයකි. 

මේවා සාමාන්‍යයෙන් නිපදවන්නේ වසා ග‍්‍රන්ථි ලෙස නමුත් දරුවෙකු ඉපදුණු විගස සමහර වසා සෛල  රතු ඇට මිදුළු තුලද යම් කාලයක් නිපද වෙයි. නමුත් වැඩි ප‍්‍රමාණයක් නිපදවන්නේ වසා ගැටිති, තයිමසය හා ප්ලීහාව තුලය. මේවායේද ප‍්‍රමාණය අනුව වර්ග 02 කි. 

ප‍්‍රමාණයෙන් වෙනස් වුවද හැඩයෙන් සමානය. ප‍්‍රතිදේහ නිපදවීම මගින් රෝග මර්දනය කරයි. 

රුධිර පට්ටිකා – Platelets/Thrombocytes

රුධිර සෛලවලට අමතරව ඊට වඩා කුඩා සෛල වර්ගයකි. රතු ඇටමිදුළු තුල නිපදවේ. රුධිරය කැටි ගැසීම සඳහා ඉවහල් වේ. රුධිර වහනයකින් අනතුරකට පත්වී රුධිරය වහනය වන විට එම ස්ථානයට පැමිණ රුධිර කැටියක් සාදා රුධිර වහනය නවත්වයි. සාමන්‍ය පුද්ගලයෙකුගේ මෙම අගය මයික්‍රො ලීටරයකට 1,50,000 – 450,000 දක්වා පවතී. මෙම ප‍්‍රමාණයට වඩා වැඩිවීම thrombocytosis ලෙස හඳුන්වන අතර අඩුවීම Thrombocytopenia ලෙස හඳුන්වයි. රුධිර පට්ටිකා නිපදවන්නේ විශාල ඇට මිදුළු වන Mega Karyocytes වලයි. රුධිර පට්ටිකා අඩු වූ විට වැඩිකර ගැනීමට දෙළුම්, වට්ටක්කා, විටමින් C අඩංගු ආහාර, පැපොල් කොල, බීටී රූට් වැනි එළවළු දායක වේ. රුධිර පට්ටිකා ප‍්‍රමාණය 10,000 – 20,000 දක්වා අඩු වුවහොත් රුධිර ගැලීමක් ඇති විය හැක. 

රුධිර ප්ලාස්මාව – Plasma

රුධිරයෙන් 55% ප්ලාස්මාවට අයත් වේ. රුධිරයෙන් ප්ලාස්මාව වෙන් කළ විට ඒවා ලා කහ පැහැතිය. මේවා මගින් ජලය, ලවණ, එන්සයිම පරිවහනය කරයි. 

රුධිර ප්ලාස්මාව මගින් ඉටුකරන කාර්යය

ද්‍රව්‍ය පරිවහනයේදී වැඩි කාර්යයන් පැවරෙන්නේ රුධිර ප්ලාස්මාවට වේ. 

රුධිර ඝන – Blood Groups

රුධිර ඝන ප‍්‍රධාන ලෙස 4 කි. 

දෙමාපියන්ගෙන් ආරමය වශයෙන් ලැබෙන ජාන මගින් රුධිර ඝන තීරණය වේ. එසේම මේවායේ රිසස් සාධකය (Rhesus factor) ඇති නැති භාවය අනුව වර්ග කෙරේ. රුධිර ඝන හඳුනාගන්නේ රුධිරයේ ඇති ප‍්‍රතිජන්‍ය (antigen) හා ප‍්‍රතිදේහ (antibody) අනුව වේ. ප‍්‍රතිදේහ යනු ප්‍රෝටීන වන අතර රුධිර ප්ලාස්මාව පවතී. එය ස්වභාවික ආරක්‍ෂණයකි. ඒවා මගින් ආගන්තුක ද්‍රව්‍ය හඳුනාගනී. උදාහරණ ලෙස විෂබීජ හඳුනා විනාශ කරයි. Antigen (ප‍්‍රතිජන්‍ය) යනු ප්‍රෝටීන අණුවන අතර රුධිර සෛල මතුපිට පිහිටයි. 

ABO System 

මෙම ක‍්‍රමය මගින් රුධිර ඝන 4 ක්ම වර්ග කරයි. 

වඩා බහුල රුධිර ඝන වන්නේ O වේ. මෙය සර්ව දායකයා ලෙස හඳුන්වයි. මෙම රුධිර ඝනය සහිත රුධිරය  ඕනෑම රුධිර ඝනයක් සහිත පුද්ගලයෙකුට ලබාදිය හැක. නමුත් ලබාගත හැක්කේ O ගෙන් පමණි. AB සර්ව ප‍්‍රතිග‍්‍රාහකයායි. සියළු රුධිර ඝන සහිත රුධිරය ලබාගත හැකි නමුත් ලබාදිය හැක්කේ AB ට පමණි. රුධිරය ලබාදීමේදී Rh සාධකය සැලකිය යුතුවේ. O රුධිරය ඕනෑම පුද්ගලයෙකුට ලබාදිය හැක. රුධිර කාණ්ඩ කිරීම හා රීසස් සාධකය සම්බන්ධව සැලකූ විට,

ක්‍රිෂාන්ති ගංගා කුමාරිහාමි මහත්මිය

Saru FM Media