දරුවෙක් කියන්නේ අම්මා තාත්තට මහමෙරක්. බතිං ඒ දරුවා නිදුක් නිරෝගීව ජීවත් වීම තරම් දෙමාපියන්ට වටින වෙනත් දෙයක් නම් නැහැ. ඒත් ඇතැම් අවස්ථාවලදී අපට අහන්න දකින්න ලැබෙන අවාසනාවන්ත සිදු වීම් ජීවිතයට සවියක් කරගෙන මුහුණ දෙන්න වෙනවා. විශේෂයෙන්ම දරුවන්ගේ රෝග තත්ත්වවලදී දරුවන්ට දෙමාපියන් හැර වෙන කිසිවෙකුත් නැහැ. අන්න ඒ නිසාම හැම අම්මෙක් තාත්තෙක්ම අවශ්‍ය අවස්ථාවේදී බොහොම ශක්තිමත්ව ඒ දේට මුහුණ දෙන්න ඕනේ.
ලෙඩ රෝග කිව්වට හදවත ආශ්‍රිත යම් රෝග තත්ත්වයක් තමන්ගේ දරුවට තියෙනවා කියලා අහන්න කිසිම අම්මෙක් තාත්තෙක් කැමති නැහැ. ඒ වචනයත් එක්ක හැම කෙනෙක්ගේම හිතට එන්නේ බියක්. ඒත් අපි මුහුණ දෙන්න ඕනේ. දරුවෙක්ට ජීවිතේ හරිගස්සවා ගන්න දෙමාපියන් විදියට අපි ශක්තිමත් වෙන්න ඕනේ. අන්න ඒ නිසාම දරුවන්ගේ රෝග තත්ත්ව ගැන කල් තියා දැනුවත් වීම බොහොම වැදගත්. මේ දරුවන් තුළ ඇති වන හෘද රෝග සම්බන්ධව ලියවුණු ලිපියේ දෙවන කොටසයි
නිලායනය රහිත හෘද රෝග
මෙහිදී ඔක්සිජන් සහිත හා රහිත රුධිරය මිශ‍්‍ර වීමක් සිදු නොවේ. අවහිරයක් හේතුවෙන් කෝෂිකාවෙන් පිටවන රුධිර පරිමාව අඩු වේ. මේ තත්ත්වයේදී ඇති විය හැකි රෝග තත්ත්ව 8ක් පිළිබඳව දැනුවත් වෙමු.
1)පුප්පූශීය සංකෘෂ්ඨිය – Pulmonary Stenosis
අපිරිසිදු රුධිරය, පිරිසිදු කිරීම සඳහා පෙනහලු කරා යන ධමනියක් වන පුප්පුශීය ධමනිය ආරම්භ වන ස්ථානයේ විවරය පටුවීම මෙහිදී සිදු වේ. දකුණු කෝෂිකාවෙන් රුධිරය ගලායාම අවහිර කරන ඕනෑම තත්ත්වයක් පුප්පූශීය සංකෘෂ්ඨිය ලෙස හඳුන්වයි. මෙහිදී අවහිර වූ පුප්පූශීය ධමනියට රුධිරය ගැලීම සිදු වේ. හෘදයේ රුධිරය බෙදා හරින ප්රමාණය සාමාන්‍ය මට්ටමේ පවත්වා ගැනීමට දකුණු කෝෂිකාවේ පීඩනය වැඩි වේ. මේ නිසා දකුණු කෝෂිකාව විශාල වීමක් සිදු වේ.
මෙම රෝග තත්ත්වයේදී ශල්‍ය ප්රතිකාර අවශ්‍ය වන අතරම රෝගියා සාමාන්‍යයෙන් රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වයි. ඇතැම් විට ව්‍යායාම දරාගත නොහැකි (Exercise intolerance) වීම, විශාල අවහිරයක් ඇත්නම් ස්වසන අපහසුව හා ශරීරය නිල් පැහැ වීම හෝ හෘදයේ පිටත ආවරණයක වේදනාව (Pericardial pain) ඇති විය හැකිය.
2)මහා ධමනි සංකෘෂ්ඨිය – Aortic Stenosis
මහා ධමනියේ කපාට ඝන වී සිදුර පටු වීම මෙම තත්ත්වයේදී සිදු වේ. බොහෝ විට මෙය ඇති වන්නේ මහා ධමනිය හෘදයෙන් ආරම්භ වන ස්ථානයේය. එවිට වම් කෝෂිකාවෙන් රුධිරය පිටවීමට බාධා ඇති වේ. වම් කෝෂිකාවේ සිට අවහිරය ඇති ධමනි කපාටය තුලින් මහා ධමනියට රුධිරය ගලා යයි. අවහිර වූ කපාට ප‍්‍රතිරෝධනය මගහරවා ගැනීම පිණිස එම කෝෂිකාව විශාල වන විට එයට අවශ්‍ය පමණ ඔක්සිජන් නොලැබීම නිසා හෘදයේ මධ්‍ය ආවරණයට රුධිර නොලැබීමෙන් එහි පටක මිය යාමට ඉඩ ඇත.
මෙම රෝග තත්ත්වවලදී Aortic Valvotomy/ Prosthetic Valve Replacement (කෘති‍ම කපාටයක් දැමීම) වැනි ශල්‍ය ප්රතිකාර අවශ්‍ය වේ. ළදරු කාලයේදී රෝග ලක්ෂණ පෙන්වන්නේ ඉතා කලාතුරකින් වන අතරම
පහත ලක්ෂණ ගැන සැලකිලිමත් විය යුතුය .
මහා ධමනියේ කුහරය (ලූමනය) පටු වීමය. මෙය ධමනි ප‍්‍රනාලය සම්බන්ධ වන ස්ථානයට ඉදිරියෙන් හෝ පිටු පසින් ඇති විය හැක. ධමනි නාලයේ පටුවීම නිසා රුධිර ගමනයට බාධා ඇති වේ. එවිට වම් කෝෂිකාවේ පීඩනය ඉහළ යයි. වම් කෝෂිකාවේ කාර්ය වැඩි වේ. උපකුංචික (Subclavian) හෝ අන්තර් පර්ශුක ධමනි (Inter costal arteries) මගින් සමාන්තරව රුධිර නාල වර්ධනය වී සංකෝචනය වූ කොටසින් ඈතින් පිහිටි කොටස් වලට රුධිරය සපයයි.
මෙම රෝග තත්ත්වයේදී ශල්‍ය ප්රතිකාර මෙන්ම හදවතේ තරල වැඩි වශයෙන් එකතු වීම නිසා හදවතේ ක්‍රියාකාරීත්වයට බාධා ඇති වීමේ තත්ත්වයට (සංචයන හෘද අකරණීය තත්ත්වය – ලිපියේ අවසානයේ මේ පිළිබඳව පැහැදිලි කර ඇත) ප්රතිකාර ලබා දෙයි. ළමා කාලයේදී රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වන අතර වර්ධනය හා විකසනය සාමාන්‍ය පරිදි සිදු වේ.
සමහර විට පහත රෝග ලක්ෂණ පෙන්වීමට ඉඩ ඇත.
තත්ත්වය දරුණු අතට හැරුණු පසු ළදරුවන් පෙන්වන ලක්ෂණ
වම් හා දකුණු කර්ණිකා අතර බිත්තිය (ආවාරය) අසාමාන්‍ය විවරයක් පිහිටයි. වම් කර්ණිකාවේ පීඩනය, දකුණු කර්ණිකාවේ පීඩනයට වඩා වැඩි වී රුධිරය වම් කර්ණිකාවේ සිට දකුණු කර්ණාකිවට ඇතුළු වේ. මෙහිදී ඔක්සිජන් සහිත රුධිරය (පිරිසිදු රුධිරය) පෙනහලු කරා නැවත නැවත ගමන් කරයි. මේ නිසා පෙනහලු තුලින් ගමන් කරන රුධිර ප්රමාණය වැඩි වේ. මෙවිට පුප්පූශීය ධමනි විස්තාරණය වේ. පුප්පූශීය ප‍්‍රතිරෝධය ඉතා වැඩි නම් එමගින් දකුණු කර්ණිකා පීඩනය ඉහළ ගොස් රුධිර ගමන් මග වෙනස් වී ඔක්සිජන් රහිත රුධිරය අසාමාන්‍ය විවරය තුලින් දකුණු කර්ණිකාවේ සිට වම් කර්ණිකාවට යැවේ.
මෙම රෝග තත්ත්වවලදී ශල්‍ය ප්රතිකාර අවශ්‍ය වන අතරම රෝගියා පහත ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.
වම් හා දකුණු කෝෂිකා අතර බිත්තිය (ආවාරය) අසාමාන්‍ය විවෘත වීමක් පිහිටයි. එය කුඩා සිදුරක් හෝ විශාල සිදුරක් වීමට ඉඩ ඇත. ආවාරයේ පටලමය කොටසේ පමණක් හෝ පේශිමය කොටසද ඇතුලත්ව ඇති විය හැක. මෙම තත්ත්වයේදී එම කෝෂිකාවේ පීඩනය දකුණු කෝෂිකාවේ පීඩනයට වඩා වැඩි වේ. මේ නිසා ඔක්සිජන් සහිත රුධිරය අසාමාන්‍ය විවරය තුලින් වම් කෝෂිකාවේ සිට දකුණු කෝෂිකාවට පැමිණේ. මෙම රුධිරය දකුණු කර්ණිකාවෙන් එන රුධිරය සමග මිශ‍්‍ර වී නැවත නැවත පෙනහලු තුලින් ගමන් කිරීමෙන් වීමෙන් පෙනහලු තුලින් ගමන් කරන රුධිර පරිමාව වැඩි වේ. මෙහිදී දකුණු කෝෂිකාවේ හා පුප්පූශීය ධමනි වල පීඩනයද ඉහළ යයි. පෙනහලුවල ප‍්‍රතිරෝධය ඉහළ ගියේ නම් දකුණු කෝෂිකා පීඩනය වැඩි වී රුධිර ගමන් මග වෙනස් වී ඔක්සිජන් රහිත රුධිරය විවරය හරහා වම් කෝෂිකාවට පැමිණේ.
මෙම රෝග තත්ත්වවලදී විවරය වසා දැමීම සඳහා ශළ්‍ය ප්රතිකාර ද සංචයන හෘද අකරණීයට ප්රතිකාර ද අවශ්‍ය වන අතරම ඉතා කුඩා විවරයක් නම් රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වයි. බොහෝ විට වර්ධනයත් සමගම විවරය වැසී යයි. විශාල පළුද්දක් ඇති විට දරුවාට මාස 1 – 2 පමණ වන විට පහත ලක්ෂණ පෙන්වයි.
භ‍්‍රෑණ කාලයේදී මහා ධමනිය හා පුප්පූශීය ධමනිය අතර සම්බන්ධ වන ධමනි නායකය උපතින් පසු සිනිඳු පේශී සංකර්ශණය හේතුවෙන් වැසී යයි. මෙම ධමනි නායකය උපතින් පසු වැඩි නොයාම මෙසේ හඳුන්වයි.
භ‍්‍රෑණ කාලයේදී දකුණු කෝෂිකාවේ ඇති රුධිරයෙන් වැඩි කොටසක් ක‍්‍රියාකාරී නොවන පෙනහලු හරහා නොගොස් මෙම විවරය හරහා පුප්පූශීය ධමනියෙන් මහා ධමනියට යවයි. උපතින් පසු ස්වසනය ආරම්භවීමත් සමග ධමනි නායකයෙහි ක‍්‍රියාකාරීත්වය නතර වන අතර සති කිහිපයකදී ව්‍යුහමය වශයෙන්ද වැසී යයි. ධමනි නායකයේ බිත්තියෙහි සිනිඳු පේශී සංකෝචයෙන් ඇතුලත කුහරය (ලූමනය) පටු වේ. සති කිහිපයකින් එය තන්තුමය පටක රැහැනක් බවට පත් වේ.
මෙම විවරය නොවැසී දිගටම පවතින විට වැඩි පීඩනයක් සහිතව මහා ධමනිය තුලින් ගලන රුධිරය එම විවරය තුලින් අඩු පීඩනයක් සහිත පුප්පූශීය ධමනි රුධිරය හා මිශ‍්‍ර වේ. මේ නිසා අත් පාවලට (පර්යන්තයට) අවශ්‍ය පමණ රුධිරය සැපයීමට හෘදය තුලින් පොම්ප කළ යුතු රුධිර පරිමාව වැඩි වේ. මේ නිසා පෙනහලු තුලට යැවෙන රුධිර පරිමාව මෙන්ම වම් කෝෂිකාවේ රුධිර පරිමාවද වැඩි වේ.
මෙම රෝග තත්ත්වයේදී විවරය වැසීම සඳහා ශල්‍ය ප්රතිකාර අවශ්‍ය වේ. ඉතා කුඩා විවරයක් නම් රෝග ලක්ෂණ නොපෙන්වන අතරම විවරය විශාල නම් රෝගියා පහත ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි.
7)සංචයන හෘද අකරණිය – Congestive cardiae failure
ශරීරයේ පරිවෘත්තීය අවශ්‍යතාවයන්ට ප‍්‍රමාණවත් වන පරිදි රුධිරය පොම්ප කිරීමේ හැකියාවක් හෘදයට නොමැති වූ විට මෙම තත්ත්වය ඇත වේ. මෙවිට සංචයන හා පුප්පූශීය ශිරා පද්ධතියේ අතිරේක ලෙස රුධිරය එක්රැස් වේ. උපතින් ඇති වන හෘදයාබාධ/හෘදයෙන් පිටතට ලබා දෙන රුධිර ප්රමාණය අඩු වීම/නීරක්තිය/රූමටීෂීයා හෘද රෝග මෙන්ම හදවතේ මධ්‍ය ස්ථරයේ ඇති වන අසාදන හෝ ව්‍යහමය වෙස්කම් (වහිර් කන්තුක අසාධන) වැනි තත්ත්ව මෙයට හේතු විය හැකිය.
මෙම රෝග තත්ත්වයේදී ඖෂධ ප්රතිකාර, ඔක්සිජන් ලබාදීම සිදු කෙරෙන අතරම ළදරුවන් හා ළමුන් පෙන්වන රෝග ලක්ෂණ පහත පරිදි වේ.
ළදරුවන් පෙන්වන ලක්ෂණ
ළමුන් පෙන්වන ලක්ෂණ
Saru FM Media
